Substancje odżywcze jako wsparcie pracy tarczycy: suplementy

Zastanawiasz się, jakie suplementy stosować w chorobach tarczycy, w tym Hashimoto? W poniższym artykule znajdziesz wskazówki dotyczące suplementacji substancjami odżywczymi, które wspierają pracę tarczycy. Żeby to lepiej zrozumieć, najpierw wyjaśnimy jak powstają hormony tarczycy i jakie są ich funkcje. 

Spis treści:

Jak powstają hormony tarczycy
Funkcje hormonów tarczycy: T3 i T4
Kluczowe czynniki potrzebne do pracy tarczycy i główne przyczyny ich niedoborów
Najczęstsze niedobory u Polaków i ich przyczyny
Składniki pokarmowe – znaczenie, skutki niedoborów i wskazówki dotyczące suplementacji

Jak powstają hormony tarczycy

Proces powstawania hormonów tarczycy tak naprawdę zaczyna się w głowie. Nasze podwzgórze dostaje sygnał, że organizmowi potrzebne są hormony. Najpierw podwzgórze wydziela hormon TRH (tyreoliberinę), który pobudza przysadkę do wydzielenia TSH (tyreotropiny). Następnie TSH pobudza tarczycę do pracy, a ta zacznie wydzielać hormony tarczycy T4 (tyroksyna, tetrajodotyronina całkowita) i T3 (trójjodotyronina całkowita).

Z tarczycy uwalnia się ok. 20 razy więcej T4 niż T3, dlatego T3 potrzebuje dodatkowych źródeł zasilania. Odbywa się to w procesie zwanym konwersją. Konwersja to nic innego jak odłączenie 1 atomu jodu od T4, w wyniku czego powstaje T3. Dzięki konwersji nasz organizm może wykorzystać więcej hormonu T3 w komórkach docelowych.

Aby proces konwersji mógł przebiegać prawidłowo, wątroba, nerki i jelita muszą działać sprawnie.

Potrzebna jest również odpowiednia ilość jodu, cynku, magnezu, manganu, selenu, żelaza i miedzi oraz witaminy A, B1, B2, B3, B6 i B12.

Funkcje hormonów tarczycy: T3 i T4

1. Zwiększają aktywność enzymów łańcucha oddechowego oraz liczbę i wielkość mitochondriów.
2. Mają wpływ na przemianę węglowodanów, współdziałają z insuliną i adrenaliną.
3. Przyspieszają metabolizm tłuszczów i białek.
4. Mają wpływ wzrost i rozwój organizmu – nadmiar T3 i T4 powoduje zahamowanie wzrostu, a niedobór upośledza rozwój układu nerwowego.
5. Przyspieszają zużycie witam, zwłaszcza B1, B2, B12, C,D i innych, dodatkowo brak T4 upośledza przemianę beta-karotenu do witaminy A w wątrobie.
6. Wywierają wpływ na metabolizm kości, wapnia i fosforanów – nasilają proces tworzenia, jak i resorpcji kości, przy braku T3 ryzyko złamań kości zwiększa się.
7. Warunkują prawidłowe dojrzewanie jajników i jąder oraz wydzielanie hormonów płciowych.

Gdy w organizmie brakuje hormonów tarczycy, może dochodzić do upośledzenia metabolizmu lipidów, wzrostu stężenia cholesterolu, fosfolipidów i trójglicerydów we krwi oraz znacznego odkładania tłuszczów w wątrobie i tkankach.

Do pogorszenia konwersji hormonu T4 do T3 w dużej mierze przyczyniają się: nadwaga, stres, źle dobrana dieta i niedobory żywieniowe.

Zobacz też: Oznaczenie hormonów tarczycy (badanie hormonów tarczycy)

Kluczowe czynniki potrzebne do prawidłowej pracy tarczycy

1. Właściwy skład flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. Tarczyca produkuje 93% hormonu T4, który jest nieaktywny, a tylko 7% T3. Aby hormon stał się aktywny potrzebna jest konwersja T4 do T3. Odbywa się to za pomocą enzymu sulfatazy produkowanego przez florę bakteryjną w przewodzie pokarmowym.
2. Właściwa dieta o odpowiedniej kaloryczności. Dieta powinna być dobrze zbilansowana pod względem poszczególnych substancji odżywczych.
3. Właściwy poziom witaminy D3, selenu, cynku, jodu, żelaza, magnezu, kwasów omega-3, witaminy B12 oraz B9. Są to najczęstsze niedobory wśród Polaków.

Składniki należy uzupełniać. Dawki suplementów powinny jednak zależeć od wysokości niedoboru i być dobierane indywidualnie.

Głównymi przyczynami niedoborów ww. składników są:

• coraz bardziej zubożała dieta, oparta na wysoko przetworzonych produktach, wykorzystanie procesów sterylizacji czy rafinacji przy produkcji żywności;
• przewlekły stres;
• brak lub mała ilość snu
• brak czasu na odpoczynek, regenerację;
• przyjmowanie leków;
• istniejące choroby przewlekłe;
• stany zapalne;
• nadmiar toksyn;
• dodatki do żywności;
• chemizacja rolnictwa;
• celiakia (trwała nietolerancja glutenu).

W poniższej tabelce przedstawiono czynniki wpływające na pracę tarczycy:

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE PRODUKCJI HORMONÓW	CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE PRODUKCJĘ HORMONÓW
Adaptogeny: korzeń maca, cytryniec chiński jod tyrozyna z diety cynk selen wit. E wit. z grupy B	stres toksyny infekcje zbyt mało kalorii w diecie naświetlania fluor, chlor, brom gluten
CZYNNIKI WSPIERAJĄCE KONWERSJĘ T4 DO T3	CZYNNIKI UTRUDNIAJĄCE KONWERSJĘ  T4 DO T3
selen cynk forskolina antyoksydanty wit. C ostropest, mniszek, wyciąg z karczocha probiotyki kiszonki	stres niedobory b-blokery (leki nasercowe) tabletki antykoncepcyjne nadmiar estrogenu przetrenowanie sterydy soja nadmiar alkoholu

 

Zobacz też: Aktualne zalecenia żywieniowe w chorobach tarczycy

Polacy mają najczęściej niedobory następujących składników:

• witaminy D3,
• selenu,
• cynku,
• jodu,
• żelaza,
• magnezu,
• kwasów omega-3,
• witaminy B12,
• witaminy B9.

Wszystkie ww. składniki wpływają na pracę tarczycy.

Główną przyczyną tych niedoborów jest:

• coraz bardziej zubożała dieta,
• dieta złożona z produktów wysokoprzetworzonych,
• stres,
• zbyt mała ilość snu,
• brak regeneracji,
• przyjmowane leki,
• stany zapalne,
• nadmiar toksyn środowiskowych,
• dodatki do żywności oraz stosowanie ogromnych ilości środków ochrony roślin – pestycydów, herbicydów;
• celiakia (trwała nietolerancja glutenu).

Składniki pokarmowe – znaczenie dla organizmu, skutki niedoborów i wskazówki dotyczące suplementacji

WITAMINA D

1. Reguluje funkcje ponad 200 genów kontrolujących rozwój każdej komórki organizmu.
2. Spełnia bardzo ważną rolę w procesie przemiany substancji wapniowych i fosforanowych – wzmaga wchłanianie soli wapniowych i fosforowych z jelita. Jest niezbędna do regeneracji i przebudowy układu kostnego oraz zębów.
3. Zapewnia prawidłowe wchłanianie wapnia i fosforu w najkorzystniejszym stosunku ilościowym tych pierwiastków.

Skutkami niedoborów witaminy D mogą być:

• krzywica u dzieci,
• zmniejszenie gęstości kości,
• osteoporoza,
• zwiększone ryzyko rozwoju chorób (m.in. stwardnienie rozsiane, cukrzycy typu I, nowotwory prostaty i jelita grubego u mężczyzn, nowotwory sutka u kobiet, choroby układu krążenia, RZS, bóle pleców, toczeń pospolity, wypadanie włosów, zaburzenia pracy tarczycy).

Przy suplementacji witaminy D należy pamiętać, że wchłania się w obecności tłuszczy, dobrze jest ją spożywać razem z posiłkiem.

SELEN

W organizmie selen pełni wiele istotnych funkcji:

1. Znajduje się we wszystkich tkankach w naszym organizmie, najwięcej w wątrobie, nerkach, mięśniach i osoczu.
2. Pełni rolę kofaktora różnych procesów metabolicznych i reakcji enzymatycznych.
3. Jest odpowiedzialny za tworzenie i rozkład już zbędnych hormonów tarczycy.
4. Jest składnikiem dejodynaz – enzymów odpowiedzialnych za konwersję hormonów tarczycy T4 do T3.
5.  Jest ważnym składnikiem enzymu – peroksydazy glutationowej – która ma silne właściwości antyoksydacyjne, przeciwdziała stresowi oksydacyjnemu, zapobiega uszkodzeniom DNA i ma wpływ na jego naprawę.
6. W odpowiedniej ilości wpływa na prawidłową apoptozę (śmierć uszkodzonych komórek).
7.  Wspomaga detoks organizmu z substancji szkodliwych, w tym metali ciężkich.
8. Działa przeciwzapalnie, przyczyniając się do tworzenia niektórych przeciwzapalnych prostagladyn.
9. Zwiększając liczbę wytwarzanych limfocytów, przeciwciał oraz makrofagów, jest ważnym czynnikiem wspierającym funkcje immunologiczne organizmu.
10. Wspomaga płodność kobiet, podnosi libido, jako selenoproteina P odpowiada za prawidłowe dojrzewanie plemników, jest ważny dla rozwoju płodu.
11. Zapobiega agregacji płytek krwi, utlenianiu lipidów, przeciwdziała chorobom sercowo-naczyniowym.
12. Działa synergicznie z witaminą E, cynkiem i magnezem.

Należy pamiętać, że zarówno niedobór jak i nadmiar selenu wpływa szkodliwie na zdrowie.

CYNK

1. Najwięcej cynku znajduje się we krwi oraz w prostacie i jajnikach, nerkach, wątrobie, trzustce i mięśniach.
2. Główną rolą cynku jest ochrona i naprawa DNA.
3. Potrzebny jest do prawidłowego zapłodnienia.
4. Niezbędny do prawidłowego przebiegu przemian metabolicznych: białkowej i węglowodanowej, potrzebny do produkcji insuliny oraz pomaga utrzymać optymalne stężenie witaminy A w wątrobie.
5. Stanowi składnik ponad 200 enzymów (np. karboksypeptydazy, fosfatazy alkalicznej, dysmutazy ponadtlenkowej SOD – doskonałego antyutleniacza), przez co dba o nasz układ odpornościowy – strażnika naszego organizmu.
6. Działa silnie przeciwnowotworowo.
7. Potrzebny jest do prawidłowej konwersji oraz produkcji TSH.

Należy pamiętać, że przy długotrwałej suplementacji cynkiem może wystąpić niedobór miedzi – warto suplementować 1 mg miedzi na każde 15 mg cynku w formie chelatu. Cynku nie przyjmujemy razem z magnezem.

JOD

1. Występuje przede wszystkim w tarczycy, bierze udział w tworzeniu hormonów tarczycowych – tyroksyny i trójjodotyroniny, sterujących procesami tworzenia i wzrostu kości, przemianami materii. Zapobiega tworzeniu się tzw. wola endemicznego.
2. Niedobory jodu utrudniają przyswajanie manganu, magnezu, wapnia, żelaza, krzemu, fosforu i przejawiają się:

• pogorszeniem zdolności koncentracji, zapamiętywania i sprawnego myślenia,
• spowolnieniem wzrostu u dzieci,
• spowolnieniem przemiany materii,
• ospałością,
• chronicznym zmęczeniem,
• uczuciem chłodu,
• suchością skóry i śluzówek,
• wypadaniem włosów,
• utrudnieniem utrzymania ciąży,
• ogólnym spadkiem witalności.

Jod powinniśmy suplementować tylko w towarzystwie selenu, soli, witaminy C, magnezu oraz B complex. W przeciwnym razie, może dojść do nadmiaru jodu, co zadziała szkodliwie na organizm.

ŻELAZO

1. W szpiku kostnym żelazo jest wykorzystywane w procesie tworzenia krwinek czerwonych.
2. Ok.70% żelaza znajduje się w hemoglobinie, która umożliwia pobieranie oraz oddawanie tlenu w płucach.
3. Wpływa na metabolizm cholesterolu.
4. Sprzyja detoksykacji szkodliwych substancji w wątrobie.
5. Odgrywa ważną rolę w zwalczaniu bakterii i wirusów przez system odpornościowy.
6. Wspomaga prawidłową pracę układu nerwowego.

Przy niedoborze żelaza należy ograniczyć lub całkowicie wyłączyć z diety kawę i czarną herbatę, które ograniczają jego wchłanianie. Suplementację żelaza należy połączyć z suplementacja witaminy C, aby poprawić jego wchłanialność.

MAGNEZ

1. Odgrywa ważną rolę w regulacji przemian wodno-elekrolitowych, utrzymując właściwe proporcje sodu, potasu i wapnia.
2. Wraz z wapniem bierze udział w przewodzeniu impulsów nerwowo-mięśniowych oraz uczestniczy w budowie ścięgien i kości.
3. Aktywizuje ponad 300 enzymów, współpracując z witaminami B1 i B6, co jest istotne w pozyskiwaniu energii.
4. Działa tonizująco i uspokajająco na cały układ nerwowy, obniża skurcze mięśni i skutecznie redukuje napięcie przedmiesiączkowe.
5. Jest niezbędny do prawidłowego działania układu immunologicznego.
6. Chroni układ krążenia, działając przeciwmiażdżycowo.
7. Stymuluje perystaltykę jelitową.
8. Stanowi profilaktykę przeciwnowotworową.

Przyjmując preparaty z magnezem, należy pamiętać, żeby były to chelaty soli organicznych:

jabłczan magnezu – przy problemach z żołądkiem,

cytrynian magnezu – wysoka biodostępność, dobry na co dzień,

taurynian magnezu – przy problemach sercowych.

KWASY OMEGA 3

Kwasy omega 3 są bardzo ważne ze względu na to, że:

1. Chronią przed udarem i zawałem.
2. Zmniejszają stany zapalne w organizmie (alergie, choroby przewlekłe, obniżona odporność, problemy w układzie sercowym i nerwowym).
3. Poprawiają koncentrację i pamięć z uwagi na ich działanie w układzie nerwowym.
4. Zmniejszają poziom trójglicerydów we krwi.
5. Są pomocne w hipercholesterolemii, w hipertriglicerydemii, w zespole metabolicznym, u pacjentów z demencją i Alzheimerem, ze stwardnieniem rozsianym, u pacjentów z niealkoholowym stłuszczeniem wątroby.

Trzema najbardziej odżywczymi kwasami tłuszczowymi omega 3 są: kwas alfa linolenowy (ALA) i przetwarzane z niego w małym procencie (5-15%) kwasy eikozapentaenowy (EPA) oraz kwas dokozaheksaenowy (DHA).

W trakcie suplementacji należy pamiętać, aby przestrzegać odpowiedniego stosunku kwasów omega 3 do omega 6 wynoszącego 1:4. (w naszej diecie zazwyczaj stosunek ten wynosi 1:40!!!)

WITAMINA B12

1. Wraz z kwasem foliowym jest konieczna do tworzenia krwi, bierze udział we wszystkich procesach wzrostowych i podziałach komórkowych.
2. Wspomaga transport tlenu przez krwi.
3. Bierze udział w budowie DNA.
4. Chroni strukturę osłonek białkowo – mielinowych w komórkach nerwowych.
5. Wspomaga działanie kobaltu – pierwiastka niezbędnego do tworzenia erytrocytów
6. Wspomaga procesy regulujące poziom homocysteiny we krwi.
7. Wspomaga prawidłową gospodarkę tłuszczowo-białkowo-węglowodanową

W zależności od problemów należy stosować odpowiednią formę:

metylokobalamina – metylowana, polecana przy zaburzeniach genetycznych,

adenozylokobalamina – polecana przy zaburzeniach pracy mitochondriów, dodaje energii,

hydrokskobalamina – polecana przy operacjach, zabiegach, dodaje energii, jedna z bezpieczniejszych form.

WITAMINA B9 (kwas foliowy)

1. Bardzo ważny dla prawidłowego rozwoju płodu.
2. Uczestniczy w syntezie białek ustrojowych, nukleotydów pirymidowych, w przemianach aminokwasów i w innych przemianach metabolicznych warunkujących rozmnażanie się komórek ciała.
3. Zapobiega miażdżycy, depresjom, wspomaga działania przeciwnowotworowe, obniża poziom homocysteiny, redukując w ten sposób ryzyko zawału mięśnia sercowego.

Należy pamiętać, że suplement suplementowi nie równy. Aby suplementacja nam pomogła, a nie zaszkodziła, musimy dobrać odpowiednią dawkę i odpowiedni rodzaj suplementu. Zanim sięgniemy po suplement kierowani reklamą, zasięgnijmy opinii u specjalisty.

---

Źródła:

„Interna Szczeklika – podręcznik chorób wewnętrznych 2016”
„Rozszyfruj swoją krew” – P. Ihnatowicz, E. Ptak
„Jak wyleczyć choroby autoimmunologiczne” Dr Amy Myers