Zalecenia żywieniowe w chorobach tarczycy

Aktualne zalecenia dietetyczne dla pacjentów z chorobami tarczycy

Badania naukowe dowodzą, że istotny wpływ na rozwój choroby Hashimoto mają m.in czynniki żywieniowe. Dlatego też odpowiednio zbilansowana dieta jest jedną z ważniejszych dróg wspierania pracy tarczycy [1]. W przypadku niektórych pacjentów zmiana sposobu odżywiania powoduje zmniejszenie dawki przyjmowanego hormonu lub nawet remisję choroby. Jakie są zatem aktualne zalecenia żywieniowe w chorobach tarczycy?

Spis treści
Dieta w chorobie Hashimoto
Hashiomoto a gluten i dieta bezglutenowa
Hashimoto a nietolerancja laktozy
Dieta w niedoczynności tarczycy
Ważne składniki odżywcze w diecie pacjenta z niedoczynnością tarczycy
Dieta a wchłanianie tyroksyny

Dieta w chorobie Hashimoto

Zgodnie z zasadami zdrowego żywienia zalecane jest spożycie 4-5 posiłków dziennie. Ostatni posiłek powinien zostać zjedzony około 3-4 godzin przed snem [2].

Jeśli chorujesz na Hashimoto, wskazane jest zwiększenie podaży kwasów tłuszczowych omega-3 oraz witamin antyoksydacyjnych o działaniu przeciwzapalnym [3]. Najsilniejsze działanie przeciwzapalne wykazują witaminy C, E, K oraz D. Zalecane jest również zwiększenie spożycia białka – powinno ono pokrywać nawet 25% całkowitego dziennego zapotrzebowania na energię.

Istotna jest także odpowiednia podaż witaminy D i B12 [4]. Należy pamiętać, że osoby z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy są bardziej narażone na anemię złośliwą. Bardzo niekorzystnie na stan zapalny tarczycy wpływa ponadto wszelka żywność przetworzona z dużą ilością konserwantów, wzmacniaczy smaku, barwników itp. Tego typu produkty należy bezwzględnie wyeliminować z codziennego jadłospisu [5].

Choroba Hashimoto a gluten i dieta bezglutenowa

Wyniki licznych badań dowodzą, że pacjenci z chorobą Hashimoto znacznie częściej chorują również na celiakię (trwałą nietolerancję glutenu o podłożu genetycznym) [6]. Dlatego też wskazane jest wykonanie badań w kierunku celiakii w tej grupie pacjentów. Według różnych badaczy współwystępowanie nadwrażliwości na gluten i choroby Hashimoto wynosi od 3,2 do 43%. Ryzyko wystąpienia celiakii wśród osób z Hashimoto szacuje się na 1:30 i jest ono aż 10 razy większe niż w populacji ogólnej [7].

Wprowadzenie diety bezglutenowej przed zdiagnozowaniem nietolerancji glutenu może uniemożliwić postawienie prawidłowej diagnozy. Konsekwencją tego będzie nieprawidłowe leczenie. Z kolei rozpoznanie celiakii u pacjenta z chorobą Hashimoto oraz całkowita eliminacja glutenu mogą przyczynić się do zmniejszenia dawki hormonów. Poprawi się bowiem funkcjonowanie tarczycy i zmniejszą stan zapalny oraz ilość wytwarzanych przeciwciał [8].

W chwili obecnej brakuje rekomendacji naukowych do rutynowego stosowania diety bezglutenowej u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi. Kontrowersyjna jest również rezygnacja z nabiału.

Dieta bezglutenowa może być zdrowa i przynieść korzyści pacjentom z chorobą Hashimoto pod warunkiem, że zostanie właściwie zaplanowana. Jej jakość zależy przede wszystkim od zawartości składników odżywczych [9]. Dlatego osoby, które przechodzą na dietę bezglutenową, powinny zasięgnąć porady doświadczonego dietetyka. W przeciwnym razie rezygnacja z produktów zawierających gluten może wiązać się z niedoborami pokarmowymi i zwiększonym ryzykiem m.in cukrzycy czy chorób sercowo-naczyniowych.

Ponieważ dieta bezglutenowa często była przedmiotem zainteresowania badaczy, przeprowadzono wiele analiz dotyczących jej jakości oraz wpływu na zdrowie pacjentów. Niestety duża liczba tych badań wskazuje na występowanie niedoborów wybranych witamin i mikroelementów (najczęściej witaminy D oraz witamin z grupy B, w tym B9 i B12, wapnia czy żelaza) u osób eliminujących gluten. Wszystkie te składniki odżywcze są niezwykle ważne w przypadku pacjentów cierpiących na autoimmunologiczne zapalenie tarczycy [10].

Ze względu na dane literaturowe, które wskazują na niedobory pokarmowe występujące u osób przebywających na diecie bezglutenowej, decyzja o jej zastosowaniu bez wyraźnych wskazań medycznych jest ryzykowna [11]. Odpowiednie zbilansowanie diety bezglutenowej jest trudniejsze niż dobre skomponowanie jadłospisu uwzględniającego produkty zawierające ten składnik. Jest to związane przede wszystkim z mniejszą dostępnością bezglutenowych produktów zbożowych.

Spożywane często przez osoby na diecie bezglutenowej produkty na bazie skrobi pszennej pozbawionej glutenu, kukurydzy czy ryżu są natomiast mniej wartościowe, jeśli chodzi o zawartość składników odżywczych w porównaniu np. z produktami pełnoziarnistymi zawierającymi gluten [12].

Warto także podkreślić, że produkty zbożowe odgrywają istotną rolę w profilaktyce nowotworów przewodu pokarmowego, cukrzycy, otyłości oraz chorób układu krążenia. Aktualne dane wskazują, że bardzo ważnym czynnikiem (ważniejszym niż niskie spożycie tłuszczu) w przeciwdziałaniu chorobom układu krążenia jest wysokie spożycie błonnika pokarmowego [13].

Często osoby, które są na diecie bezglutenowej z wyboru, stosują dietę bezglutenową tylko z nazwy. W ich codziennym planie żywieniowym znajdują się bowiem produkty w rzeczywistości zawierające gluten. Pamiętajmy, że całkowicie wolne od glutenu są wyłącznie te produkty, które oznaczone są znakiem przekreślonego kłosa. Wiele naturalnie wolnych od glutenu produktów jest nim zanieczyszczonych w trakcie procesu produkcyjnego [14]. Gluten znajdziemy więc nie tylko w pieczywie, ale też w przyprawach, mięsie, wędlinie, suszonych owocach itp. Takie ograniczenie glutenu to niestety za mało w przypadku osób z celiakią, gdzie konieczna jest całkowita rezygnacja nawet ze śladowych ilości tego składnika pokarmowego. Dlatego zanim przejdziemy na dietę bezglutenową, warto wykonać badania w kierunku celiakii.

Choroba Hashimoto a nietolerancja laktozy

Badania naukowe potwierdzają, że u osób z nietolerancją laktozy eliminacja tego cukru z diety znacząco wpływa na poprawę przyswajania tyroksyny, a co za tym idzie – pozwala na obniżenie TSH bez zmiany dawki hormonu lub wręcz zmniejszenie tej dawki. Dlatego jeśli chorujesz na Hashimoto, warto również rozważyć diagnostykę w kierunku nietolerancji laktozy. Nietolerancja laktozy najczęściej spowodowana jest istnieniem pewnego wariantu genu LCT, który odpowiada za zmniejszoną produkcję enzymu laktaza (trawiącego cukier mleczny, czyli laktozę). Z tego powodu możesz wykonać test genetyczny w kierunku tego właśnie wariantu. Innym rozwiązaniem jest wodorowy test oddechowy.

Osoby spożywające mleko i jego przetwory powinny sięgać przede wszystkim po te produkty, które są jak najmniej przetworzone. Zawierają one pełnowartościowe białko, witaminy i składniki mineralne, a także jod. Jego zawartość w mleku pochodzącym od krów hodowlanych w różnych województwach waha się od 63,8 do 173,8 mg/L [15].

Zalecenia żywieniowe w chorobach tarczycy – dieta w niedoczynności tarczycy

Dieta w przypadku niedoczynności tarczycy powinna być przede wszystkim odpowiednio zbilansowana i urozmaicona. Powinniśmy stanowczo unikać diet restrykcyjnych i bardzo nisko kalorycznych, ponieważ powodują one zmniejszenie aktywności tarczycy [16].

Ustalając dietę w chorobie tarczycy, punktem wyjścia powinny być Twoje dotychczasowe nawyki żywieniowe. Warto sięgnąć po pomoc doświadczonego dietetyka, który będzie mógł skorygować obecny sposób żywienia. Wielu pacjentów czytając o leczeniu tarczycy dietą, wprowadza nagle rewolucję żywieniową. Rezygnują ze wszystkiego, co do tej pory jedli i zaczynają komponować swój jadłospis z całkiem nowych produktów. Taka dieta jest bardzo trudna do utrzymania, dlatego przeważnie po kilku tygodniach pacjenci wracają do dawnego sposobu żywienia.

Korzyści wynikające z modyfikacji dotychczasowej diety to przede wszystkim:

• zmniejszenie nasilenia stanu zapalnego,
• redukcja ryzyka chorób dieto-zależnych,
• większa efektywność stosowanej farmakoterapii,
• poprawa samopoczucia.

Wartość energetyczna diety powinna być zawsze dostosowana do płci, wagi, wzrostu oraz aktywności fizycznej pacjenta.

Ważne składniki odżywcze w diecie pacjenta z niedoczynnością tarczycy

W przypadku chorób tarczycy bardzo ważne jest dostarczenie organizmowi kilku kluczowych składników odżywczych. Najważniejsze są:

• Jod – jest niezbędny do produkcji hormonów tarczycy. Jego źródłami są m.in. makrela, małże, dorsz, ostrygi, otręby, sól jodowana, wody mineralne oraz czerwone wino. Niewskazana jest rutynowa suplementacja jodem.
• Selen – jest składnikiem enzymu dejodynazy i uczestniczy w przemianie tyroksyny do trijodotyroniny (T3). Niedobór tego składnika powoduje mniejsze przyswajanie jodu, zmniejszone wytwarzanie T3 oraz może doprowadzić do oksydatywnego uszkodzenia tarczycy. Z uwagi na to, że selen występuje w organizmach wraz z białkiem, dużą zawartość tego pierwiastka mają produkty z dużą ilością białka takie jak: mięso, ryby, podroby, owoce morza, mleko i jego przetwory, drożdże, pieczywo. Niewielkie ilości selenu znajdują się w warzywach i owocach – z wyjątkiem czosnku, grzybów i roślin strączkowych. Należy jednak pamiętać, że ilość selenu w grzybach jest uzależniona od zawartości selenu w glebie, w której rosły. Mieszkańcy Polski zapotrzebowanie na selen pokrywają przede wszystkim poprzez spożycie mięsa, zboża i produktów mlecznych [17].

UWAGA! Powszechnie mówi się o tym, że bogatym źródłem selenu są orzechy brazylijskie. Niestety okazuje się, że mogą one zawierać od 8 do 219 mcg selenu w zależności od gleby, na jakiej były uprawiane. Orzechy brazylijskie dostępne w Polsce pochodzą głównie z Boliwii i Peru i – jak się okazuje – zawierają bardzo mało tego pierwiastka: 8,83 mcg w jednym orzechu.

• Żelazo – niski poziom żelaza w organizmie może skutkować obniżonym poziomem hormonu T3 i wzrostu TSH [18]. Bogatymi źródłami żelaza są przede wszystkim mięso, nasiona lnu, pestki dyni, otręby pszenne, mak, sezam, żółtka jaj oraz pistacje.
• Cynk – jest kluczowy dla prawidłowej pracy tarczycy. Znajdziemy go m.in w zarodkach pszennych, nasionach lnu, pestkach dyni itp.
• Błonnik pokarmowy – poprawia motorykę jelit, zwiększa masę stolca oraz częstotliwość jego oddawania.

Dieta a wchłanianie tyroksyny

Prawidłowe przyswajanie tyroksyny jest podstawą skutecznej farmakoterapii.

To poprawia wchłanianie leku:

• przyjmowanie leku przynajmniej godzinę przed śniadaniem,
• przyjmowanie leku rano,
• witamina C.

To pogarsza wchłanianie leku:

• kawa,
• soja,
• sok grejpfrutowy,
• błonnik,
• współwystępująca celiakia,
• nietolerancja laktozy,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe [15].

Zobacz też: Choroba Hashimoto a dieta

Źródła:

[1] K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(4):155.

[2] E. Zakrzewska, M. Zegan, E. Michota-Katulska, Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, „Bromatologia i Chemia Toksykologiczna” 2015, XLVIII, 2, s. 119.

[3] K. Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(4):158.

[4] E. Zakrzewska, M. Zegan, E. Michota-Katulska. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 2, str. 123

[5] E. Zakrzewska, M. Zegan, E. Michota-Katulska. Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto. BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 2, str. 121

[6] Roy A, Laszkowska M, Sundström J, et al. Prevalence of Celiac Disease in Patients with Autoimmune Thyroid Disease: A Meta-Analysis. Thyroid. 2016; 26(7): 880–890.

[7], [8] A. Ratajczak A, Moszak M, Grzymisławski M. Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. Pielęgniarstwo i zdrowie publiczne 2017;7(4)309

[9], [10], [11], [12], [14] Rybicka I., Gliszczyńska-Świgło A. Niedobory składników odżywczych w diecie bezglutenowej. Probl Hig Epidemiol 2016, 97(3): 183-186

[13] http://www.endokrynologia.net/tarczyca/hashimoto-ci%C4%85g-dalszy#Dieta_w_Hashimoto dostęp: 5.09.2018.

[15], [16] Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(4):157.

[17], [18] Pastusiak, J. Michałowska, P. Bogdański. Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2017;8(4):158.

Belowski, Hashimoto ciąg dalszy. Dieta w Hashimoto, Endokrynologia. Poradnik dla pacjentów,