Niedoczynność tarczycy – subkliniczna, pierwotna i wtórna

Niedoczynność tarczycy to choroba spowodowana niedoborem hormonów tarczycy, która prowadzi do spowolnienia metabolizmu. U ponad 90% osób z niedoczynnością tarczycy przyczyną jest choroba Hashimoto. Musimy również wiedzieć, że istnieje kilka typów niedoczynności: subkliniczna, pierwotna i wtórna.

Spis treści:
Subkliniczna niedoczynność tarczycy
Pierwotna niedoczynność tarczycy
Wtórna niedoczynność tarczycy
Jakie badania wykonać przy podejrzeniu niedoczynności tarczycy?

Subkliniczna niedoczynność tarczycy

Subkliniczna niedoczynność tarczycy jest najłagodniejszą formą nieprawidłowości. W badaniach krwi TSH znajduje się w granicach 3-10, Ft3 i Ft4 mieszczą się w granicach wartości referencyjnych, natomiast stężenie cholesterolu całkowitego w osoczu i frakcji LDL jest podwyższone.

Tarczyca nadal jest zdolna do kompensowania niedoborów i produkcji hormonów, natomiast pacjenci zgłaszają wiele objawów typowych dla niedoczynności tarczycy. Przeciwciała anty-TPO oraz anty-TG są zwykle wyższe, ponieważ zwiększa się proces zapalny tarczycy.

Pierwotna niedoczynność tarczycy

Pierwotna niedoczynność tarczycy to klasyczna forma niedoczynności, w której TSH wynosi ponad 4 według wytycznych laboratoryjnych, a wolne hormony znajdują się w dolnych granicach wartości referencyjnych lub poniżej tych wartości. Tarczyca przestaje spełniać swoje funkcje, stopień zniszczenia jest na tyle duży, że nie jest już zdolna do wytwarzania hormonów.

Przyczyną pierwotnej niedoczynności jest uszkodzenie tego gruczołu przez:

• choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto, zapalenia poporodowe),
• niedobór jodu,
• nadmiar jodu,
• używanie niektórych leków (np. lit czy interferon),
• zbyt dużą dawkę leków hamujących pracę tarczycy,
• defekty w enzymach, które powodują brak powstawania hormonów tarczycy lub oporność receptorów na hormony tarczycy,
• wrodzoną niedoczynność tarczycy u dzieci,
• napromieniowanie przy leczeniu nowotworów,
• wycięcie tarczycy – jednego lub obu płatów,
• leczenie jodem radioaktywnym przy nadczynności tarczycy.

Podczas konsultacji dietetycznych pacjenci zgłaszają najczęściej:

• osłabienie i ciągłe zmęczenie mimo wystarczającej ilości snu,
• łatwe ziębnięcie i nietolerancję zimna,
• zaburzenia trawienia,
• szorstkie łokcie i kolana,
• wypadanie włosów,
• zwiększenie masy ciała,
• obrzęki kończyn,

a także czują się ociężali. Inne objawy to impotencja, zaburzenia miesiączkowania oraz obniżony nastrój.

Wtórna niedoczynność tarczycy

Wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy – charakteryzują ją niskie stężenia TSH, Ft3 i Ft4, a objawy są podobne do obecnych w pierwotnej niedoczynności tarczycy. Trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy występuje rzadko, a przyczyną jest najczęściej:

• guz podwzgórza lub okolic,
• sarkoidoza,
• przerwanie ciągłości szypuły przysadki (wypadki, operacje),
• udar podwzgórza.

Poziom TSH jest prawidłowy lub obniżony, a charakterystyczny jest niedobór tyreoliberyny (TRH).

Jakie badania należy wykonać, jeśli istniej podejrzenie niedoczynności tarczycy?

W pierwszej kolejności oznaczenie TSH, Ft3 i Ft4:

• Eutyreoza (stan prawidłowej funkcji tarczycy) – TSH, Ft3 i Ft4 w normie.
• Subkliniczna niedoczynność tarczycy – TSH podwyższone, Ft3 i Ft4 w normie.
• Pierwotna niedoczynność tarczycy – TSH znacznie powyżej normy, Ft3 i Ft4 poniżej normy.
• Wtórna lub trzeciorzędowa niedoczynność tarczycy – TSH poniżej normy lub w normie, Ft3 i Ft4 poniżej normy.

Dodatkowymi badaniami, jakie mogą pomóc w postawieniu prawidłowej diagnozy, są:

• anty-TPO i anty-TG,
• poziom hemoglobiny,
• cholesterol całkowity,
• aminotransferazy,
• jonogram,
• oznaczenie wapnia i cynku,
• oznaczenie witaminy D3,
• oznaczenie poziomu witaminy B12 i kwasu foliowego.

USG tarczycy jest pomocnym badaniem obrazowym wspierającym diagnostykę tarczycy.

Źródła:

P. Gajewski, A. Szczeklik, Interna Szczeklika – podręcznik chorób wewnętrznych 2016, Kraków 2016.

E. Ptak, P. Ihnatowicz, Rozszyfruj swoją krew, 2017.

M. Gietka-Czernel, Postępy w laboratoryjnej diagnostyce czynności tarczycy, „Postęp Nauk Medycznych” 2008, s. 83-91.